Ustawodawstwo dotyczące transportu drogowego zostało ostatnio wzbogacone o kolejne regulacje. Jest to ustawa z dnia 28 lipca 2023 roku, która to doczekała się już podpisu Prezydenta. Mowa tu o ustawie o delegowaniu kierowców w transporcie drogowym. Zgodnie z obowiązującymi przepisami nowy akt prawny wchodzi w życie po upływie 14 dni od jej ogłoszenia. W przypadku wspomnianej ustawy o delegowaniu kierowców jest to 19 sierpnia 2023 roku. Nowe przepisy są niebywale istotne dla wielu kierowców oraz firm transportowych obsługujących transport drogowy. Przybliżamy więc najważniejsze i najbardziej przydatne zapisy tego aktu prawnego, o których należy wiedzieć.
Najważniejsze zmiany jakie niesie nowa ustawa o delegowaniu kierowców
Głównym celem wprowadzenia nowych przepisów jest konieczność dostosowania polskiego ustawodawstwa do regulacji unijnych. Dzięki temu ujednolicono przepisy dotyczące delegowania kierowców, zgodnie z zapisami Pakietu Mobilności. Nie można jednak zapomnieć również o tym, że wraz z wprowadzeniem nowej ustawy zmianie uległy również inne akty prawne. Zmienionymi przepisami są ustawa o czasie pracy kierowców i ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych. Bywa, że dostosowywanie krajowych regulacji do przepisów unijnych jest jedynie kosmetyczną poprawką. Nie jest to jednak ten przypadek. Wprowadzenie ustawy o delegowaniu zmieniło zasady dotyczące wynagradzania kierowców a także przywróciło możliwość zakazania pracownikom pozostawania w jednoczesnym stosunku pracy z innym pracodawcą. Bardziej szczegółowo omawiamy te zagadnienia poniżej.
Delegowanie kierowców na terenie Polski po nowemu
Omawiana przez nas ustawa z dnia 28 lipca 2023 roku to przede wszystkim określenie zasad delegowania kierowców w transporcie drogowym na terytorium Polski, choć nie tylko. Dotyczy ona zarówno przewoźników krajowych delegujących pracowników poza granice naszego Państwa, jak i przedsiębiorców z innych krajów członkowskich Unii Europejskiej oraz pozostałych krajów, niewchodzących w skład wspólnoty delegujących swoich pracowników do pracy na teren Rzeczypospolitej
Zgodnie ze wspomnianą ustawą jednym z najważniejszych obowiązków pracodawcy delegującego kierowcę do Polski jest zgłoszenie jego delegowania. Musi się to stać najpóźniej w momencie rozpoczęcia delegowania. Do tego celu służy dedykowany interfejs publiczny połączony z systemem IMI. Ponadto kierowca podejmujący delegację powinien posiadać przy sobie odpowiednią dokumentację. Za przygotowanie dokumentacji i powierzenie jej kierowcy delegowanemu odpowiedzialny jest również pracodawca.
Trzeba także pamiętać o sytuacjach kiedy przewoźnik delegujący kierowcę jest przedsiębiorcą z kraju trzeciego, a więc nie wchodzącego w skład wspólnoty europejskiej. Obowiązkiem takiego przewoźnika jest złożenie zgłoszenia delegowania do Państwowej Inspekcji Pracy. Najłatwiej i najwygodniej zrobić to przy pomocy formularza elektronicznego. Należy tego dokonać każdorazowo i również najpóźniej w momencie rozpoczęcia delegowania. Oprócz tego przewoźnik delegujący kierowcę do Polski musi każdorazowo, przed rozpoczęciem przewozu drogowego, wystawić potwierdzenie delegowania a także wyposażyć kierowcę we wszystkie niezbędne dokumenty. Regulacji podlegają również warunki zatrudnienia. Delegowanie na teren RP wiąże się z koniecznością zapewnienia warunków pracy zgodnych z polskimi przepisami. Te zawarte są w ustawie o delegowaniu pracowników w ramach świadczenia usług.
Kto nie podlega pod zapisy ustawy o delegowaniu?
W nowej ustawie o delegowaniu kierowców w transporcie drogowym określono także szereg wyłączeń przedmiotowych i podmiotowych. W niektórych przypadkach dotyczą one zarówno kierowców delegowanych na terytorium RP jak z terytorium RP. Za sprawą tych wyłączeń nowym przepisom nie podlegają kierowcy delegowani na terytorium Polski w takich sytuacjach jak:
- praca w oddziale lub przedsiębiorstwie należącym do grupy przedsiębiorstw, do której należy pracodawca delegujący kierowcę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
- delegowanie przez podmiot będący agencją pracy tymczasowej albo agencją wynajmującą personel, który skierował kierowcę do pracodawcy użytkownika,
- delegowanie z Konfederacji Szwajcarii, do czasu przyjęcia, w drodze umowy z Unią Europejską, zobowiązania do implementacji do krajowego porządku prawnego przepisów dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/1057 z dnia 15 lipca 2020 r.
Wyróżniono również wyłączenie dotyczące delegowania kierowców z terytorium RP. Dotyczy to pracowników delegowanych:
- do pracy w oddziale lub przedsiębiorstwie należącym do grupy przedsiębiorstw, do której należy pracodawca delegujący kierowcę z terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
- przez podmiot będący agencją pracy tymczasowej,
- na terytorium Konfederacji Szwajcarii, do czasu przyjęcia, w drodze umowy z Unią Europejską, zobowiązania do implementacji do krajowego porządku prawnego przepisów dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/1057 z dnia 15 lipca 2020 r.
Ponadto ustawa o delegowaniu kierowców w transporcie drogowym nie dotyczy kierowców delegowanych na terytorium Polski, którzy wykonują przejazdy tranzytem, przewozów dwustronnych osób i rzeczy, przewozów drogowych rzeczy na początkowym lub końcowym odcinku transportu kombinowanego, jeżeli ten odcinek sam w sobie składa się z przewozów dwustronnych rzeczy.
Co nowego w wynagrodzeniach kierowców zawodowych?
Nowa ustawa o delegowaniu to nie tylko dodatkowe formalności dla kierowców w transporcie międzynarodowym. Zmiany w przepisach przyniosły pewne modyfikacje w zakresie wynagrodzeń kierowców zawodowych. Nie tyle chodzi tu o ich wysokość a o zasady stosowane przy ich ustalaniu. Ustawa o delegowaniu w transporcie drogowym wprowadza rozwiązania, które znamy już z ustawy o czasie pracy kierowców a także z ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.
Wirtualne diety ze stałą stawką
Przed modyfikacją przepisów ustalanie wysokości tzw. wirtualnej diety było nieco kłopotliwe a już z pewnością dość uciążliwe. Niezbędne było odwołanie się do kraju, w którym kierowca wykonywał swoją pracę w transporcie drogowym międzynarodowym. W związku z tym stawki różniły się w zależności od kraju do jakiego podróżował kierowca. Fakt ten miał bezpośrednie przełożenie na finanse w przedsiębiorstwie i nierówne traktowanie przedsiębiorców, którzy wykonywali zadania transportowe w krajach gdzie stawka tzw. wirtualnych diet była niska. Dzięki wprowadzonym zmianom stawki te zostały ujednolicone.
Wprowadzono kwotę obniżającą podstawę wymiaru składek społecznych (ZUS) w stałej wysokości. Stanowić ona będzie równowartość 60 euro za każdy dzień pobytu kierowcy za granicą. Zastrzeżono jednak, że tak ustalony miesięczny przychód będący podstawą wymiaru składek nie może być niższy niż kwota przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce – co ważne w ustawie doprecyzowano co to jest za wynagrodzenie, a mianowicie jest to prognozowane przeciętne wynagrodzenie miesięczne na dany rok kalendarzowy, ogłoszone w trybie art. 19 ust. 10 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2023 r. poz. 1230 i 1429).Oprócz tego wprowadzono kwotę pomniejszającą zaliczkę na podatek dochodowy (PIT) w stałej wysokości. Kwota ta będzie wynosiła równowartość 20 euro za każdy dzień pobytu kierowcy za granicą. Należy jednak pamiętać, że ustalanie dni pobytu za granicą musi być zgodne z ustawą o czasie pracy kierowców.
Dzięki tym zmianom rozliczanie wynagrodzeń kierowców w przewozach międzynarodowych ma być nie tylko prostsze ale również ma pozwolić bardziej precyzyjnie zarządzać kosztami ponoszonymi przez pracodawcę. Z kolei dla pracowników przyniesie to większą pewność przewidywalności pensji.
Wypłata wynagrodzenia w dwóch transzach
Mamy również do czynienia z dodanym do ustawy o czasie pracy kierowców art. 26i, mieszczącym się w nowym rozdziale 3b, w drodze odstępstwa od art. 85 § 1 i 2 Kodeksu pracy. Zapis ten tyczy się kierowców wykonujących międzynarodowe przewozy drogowe, uznanych za pracowników delegowanych do celów dyrektywy 96/71/WE, w rozumieniu krajowych przepisów państwa, na terytorium którego kierowca jest delegowany. Zgodnie z tym aktem prawnym, od teraz, wynagrodzenie takich kierowców może być wypłacane w dwóch ratach, w stałym i z góry ustalonym terminie.
Ustawodawca określił również, że pierwsza rata powinna być wypłacana z dołu, czyli po zakończeniu miesiąca, za który należy się wynagrodzenie. Jednak termin płatności pierwszej transzy nie może przekroczyć 10 dnia następnego miesiąca kalendarzowego. Druga rata wynagrodzenia także wypłacana jest z dołu i kierowca powinien otrzymać ją niezwłocznie po ustaleniu pełnej wysokości wynagrodzenia. Jednak płatność nie może być dokonana później niż do 21 dnia następnego miesiąca kalendarzowego.
Upraszczając, przyjmijmy sytuację kierowcy, który otrzymuje wynagrodzenie w dwóch transzach. Tak więc pierwsza rata wypłaty za wrzesień powinna trafić na jego konto najpóźniej 10 października, a druga rata wynagrodzenia za wrzesień nie później niż 21 października.
Zwolnienie z podatku dochodowego i ZUS dla zwrotu kosztów wypłacanych kierowcy
Wejście w życie nowych przepisów spowodowało również modyfikację obowiązujących już aktów prawnych. Jest to głównie dodanie do art. 21 ust. 1 ustawy o PIT pkt 23d oraz do ustawy o czasie pracy kierowców art. 26g. Skutkuje to ustanowieniem wolnych od podatku dochodowego przychodów ze stosunku pracy oraz umowy zlecenia, otrzymanych przez kierowcę z tytułu wykonywania międzynarodowych przewozów drogowych na podstawie tego stosunku lub tej umowy, w wysokości stanowiącej równowartość 20 euro za każdy dzień pobytu kierowcy za granicą. Ponadto, zgodnie z nowymi przepisami, kierowcy pracującemu w transporcie międzynarodowym należy się zwrot kosztów za:
- korzystanie z urządzeń sanitarnych, określonych na podstawie średnich nieudokumentowanych kosztów takich usług oferowanych w ogólnodostępnych miejscach obsługi podróżnych w państwach, w których kierowca wykonuje zadania służbowe,
- nocleg odbywany poza pojazdem podczas odbioru regularnego tygodniowego odpoczynku i rekompensaty za skrócony odpoczynek tygodniowy,
- podróż do miejsca rozpoczęcia międzynarodowego przewozu drogowego środkami transportu innymi niż pojazd będący w dyspozycji pracodawcy lub podmiotu, na rzecz którego kierowca wykonuje międzynarodowy przewóz drogowy,
- niezbędne udokumentowane wydatki określone lub uznane przez pracodawcę lub podmiot, na rzecz którego kierowca wykonuje międzynarodowy przewóz drogowy, odpowiednio do uzasadnionych potrzeb w wysokości nieprzekraczającej kwoty wydatków faktycznie poniesionych i udokumentowanych przez kierowcę.
Wszystkie powyższe elementy stanowiące przychód kierowcy, ale faktycznie będące tylko zwrotem już poniesionych przez niego kosztów, nie będą wliczane do podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne i zaliczki na podatek dochodowy.
Zakaz jednoczesnego zatrudnienia u innego pracodawcy dla kierowców
O tak zwanym zakazie konkurencji było już głośno, nie tylko w środowisku transportowym. Dość duża dyskusja miała miejsce kilka miesięcy temu przy okazji wprowadzenia nowych zapisów do Kodeksu pracy. Na ich mocy pracodawca nie mógł już zakazywać pracownikom jednoczesnego pozostawania w stosunku pracy z innym pracodawcą. Dotyczyło to również jednoczesnego pozostawania w stosunku prawnym będącym podstawą świadczenia pracy innym niż stosunek pracy.
Przedstawiciele branży transportowej bardzo mocno sprzeciwiali się wprowadzeniu w życie takiego rozwiązania. Nowa ustawa o delegowaniu niejako wyszła naprzeciw tym głośno formułowanym postulatom. I tak za sprawą ustawy o delegowaniu do ustawy o czasie pracy kierowców dodano przepis przewidujący wyjątek od reguły uniemożliwiającej nałożenie na pracownika zakazu konkurencji. Tym samym pracodawca ponownie ma możliwość zakazania kierowcy pozostawania w jednoczesnym zatrudnieniu u innego pracodawcy o ile jest to uzasadnione. Względami uzasadniającymi zakaz konkurencji mogą być względy bezpieczeństwa w transporcie drogowym, a także konieczność przestrzegania przepisów socjalnych w transporcie drogowym. Daje to więc pewną furtkę a rozwiązanie wydaje się być korzystne dla obu stron- pracodawcy i pracownika.
