Jeszcze do niedawna pracownicy mieli pewne możliwości uniknięcia egzekucji administracyjnej. Luki te jednak zostały załatane i w nowej wersji przepisów, zaproponowanych przez rząd i uchwalonych już przez Sejm, ucieczka przed egzekucją administracyjną nie będzie już możliwa. Stało się to za sprawą nowych regulacji, które dają ZUS-owi uprawnienia do ściągania zobowiązań już nie tylko z wynagrodzenia, ale również z okresowych świadczeń pieniężnych. Dotyczy to również świadczenia pieniężnego przysługującego z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Dla wielu pracowników to spory cios.
Ekspresowe przegłosowanie ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji
8 lutego 2023 roku, w środę, Sejm zdecydował o uchwaleniu rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji oraz niektórych innych ustaw. Ustawa po zmianach ma na celu poprawę ściągalności długów w ramach egzekucji administracyjnej. W głosowaniu brało udział 451 posłów z czego za przyjęciem ustawy głosowało 234 posłów, przeciw było 15 posłów, a 202 posłów wstrzymało się od głosu. Trzeba też przyznać, że tempo przejścia ustawy przez Sejm było w istocie ekspresowe. Świadczy o tym, że pierwsze czytanie miało miejsce 26 stycznia 2023 roku, w nocy. Datę drugiego czytania wyznaczono już na 7 lutego 2023 roku. Dodatkowo Sejm zdecydował o odrzuceniu wniosku o odrzucenie ustawy w pierwszym czytaniu a następnie skierował projekt ustawy do dalszych prac w Sejmowej Komisji Finansów Publicznych.
Co miała na celu nowelizacja przepisów?
Czy nowelizacja ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji oraz niektórych innych ustaw była niezbędna? Rada Ministrów uważa, że zmiany w przepisach pozwolą na usprawnienie działań wierzyciela i organu egzekucyjnego w zakresie niezbędnym do wszczęcia i prowadzenia egzekucji administracyjnej oraz zwiększenia jej efektywności. Aby było to możliwe, w ustawie zmieniono również definicję wynagrodzenia, którą dotychczas stosowano na potrzeby omawianej ustawy.
Egzekucja administracyjna z wynagrodzenia zdefiniowana na nowo
Dotychczas w ustawie z 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji w art. 1a pkt 17, jako wynagrodzenie rozumiało się wynagrodzenia oraz niewyłączone spod egzekucji inne świadczenia pieniężne związane z pracą lub funkcją wykonywaną przez zobowiązanego na podstawie stosunku pracy oraz innej podstawie, jeżeli z tego tytułu zobowiązany otrzymuje okresowe świadczenia pieniężne.
Jednak zgodnie z nowymi regulacjami ustawa po zmianach będzie posługiwała się odmienną definicją wynagrodzenia. Zgodnie z nią, przez wynagrodzenie rozumie się wynagrodzenia oraz inne świadczenia pieniężne związane z pracą lub funkcją wykonywaną przez zobowiązanego na podstawie stosunku pracy oraz innej podstawie, jeżeli z tego tytułu zobowiązany otrzymuje okresowe świadczenia pieniężne, w tym świadczenia pieniężne przysługujące z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, wypłacane przez pracodawcę w okresie zatrudnienia, a także w okresie 12 miesięcy od dnia rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy.
Takie rozumienie pojęcia wynagrodzenia daje organom egzekucyjnym dużo większe możliwości dochodzenia należności od dłużników. W uzasadnieniu do ustawy możemy również przeczytać, że zmiana ta ma usprawnić egzekucję ze świadczeń pieniężnych przysługujących z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa wypłacanych przez pracodawcę. Dotychczas świadczenia te, wypłacane z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, znajdowały się niejako pod egzekucyjnym kloszem ochronnym. Inną możliwością była konieczność dokonywania odrębnego zajęcia egzekucyjnego dla wierzytelności ze stosunku pracy oraz ze wspomnianych świadczeń dodatkowych. Umożliwi to wprawdzie ciągłość egzekucji jednak ta ZUS-owi dużo większy dostęp do kont bankowych wierzycieli i wpływających na nie środków, niezależnie od ich źródła. W obronie takiego postępowania rząd stawia dobro dłużnika, który ma od teraz ponosić mniejsze koszty wynikające z egzekwowania zaległości, czyli wydatki związane np. z doręczeniem korespondencji.
Zmiany w procedurach zajęcia administracyjnego mają stanowić ułatwienie także dla pracodawców. Tak przynajmniej zakładają projektodawcy. Zgodnie z nowymi zasadami pracodawca dokona tylko jednego przelewu środków w ramach zajęcia administracyjnego lub udzieli tylko jednej odpowiedzi organowi egzekucyjnemu w przypadku wystąpienia jakichkolwiek przeszkód.
Egzekucja przez ZUS z pewnymi ograniczeniami
Zmiana przepisów i możliwość zajęcia przez ZUS świadczenia chorobowego lub macierzyńskiego będzie miało jednak pewne ograniczenia. Ograniczenia te wynikają z dodanego nowego par. 3a do art. 9 ustawy (dotyczącego ograniczeń egzekucji z wynagrodzenia). Zapis ten określać będzie zakres ochrony świadczeń wypłacanych przez ZUS. Zgodnie z nim świadczenie przysługujące dłużnikowi z tytułu choroby lub macierzyństwa wypłacane przez pracodawcę podlegać będzie egzekucji wyłącznie w zakresie określonym w przepisach o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
Dodatkowo rząd wyjaśnia tą kwestię następująco:
“Art. 9 par. 1 u.p.e.a. stanowi, że wynagrodzenie ze stosunku pracy podlega egzekucji w zakresie określonym w Kodeksie pracy. W związku z tym, że w definicji wynagrodzenia ujęto również świadczenia przysługujące z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa wypłacane przez pracodawcę, które podlegają ochronie w innym zakresie niż wynagrodzenie za pracę, dodano w art. 9 par. 3a u.p.e.a. Zgodnie z projektowanym przepisem świadczenia te będą potrącane w zakresie określonym przepisami o egzekucji ze świadczeń przewidzianych w przepisach o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, tj. ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2022 r. poz. 504, z późn. zm.) − analogicznie jak w przepisie art. 10 par. 3 u.p.e.a. Dodawany przepis art. 9 par. 3a u.p.e.a. ma na celu uniknięcie wątpliwości w zakresie potrąceń ze świadczeń przysługujących z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa oraz zapewnienie tych samych zasad potrąceń niezależnie od tego, czy będzie wypłacał je pracodawca czy też Zakład Ubezpieczeń Społecznych”
Ostatecznie w wersji uchwalonej przez Sejm, omawiane zmiany zostały dodane w par. 5, nie zaś jak pierwotnie proponował rząd w par. 3a.
Ustawa trafiła teraz do Senatu. Co do zasady może ona wejść w życie po upływie 12 miesięcy od dnia ogłoszenia. Póki co, jednak nic nie wskazuje na to aby miała zostać odrzucona. Trzeba więc przygotować się na zmiany.
