2 lutego 2022 roku weszły w życie nowe przepisy z zakresu tzw. pakietu mobilności oraz zmianie uległa również ustawa o czasie pracy kierowców. Nowe regulacje prawne spowodowały zmiany zasad rozliczania świadczeń należnym kierowcom realizującym w transporcie międzynarodowym przejazdy poza Polską.
Choć od czasu wejścia w życie zmienionych przepisów minęło już kilka miesięcy to jednak warto wrócić do tematu i przyjrzeć mu się pod kątem kierowców pracujących w oparciu o umowę zlecenie.
Co nowego w sprawie pakietu mobilności?
Nowością w sprawie pakietu mobilności i rozliczania czasu pracy kierowców okazało się stanowisko Ministerstwa Infrastruktury oraz ZUS w sprawie rozliczania kierowców. Zgodnie z opinią wspomnianych organów zmiany wynikające z wprowadzonego pakietu mobilności i nowe zasady ustalania podstawy wymiaru składek zusowskich powinny obowiązywać nie tylko w odniesieniu do kierowców zatrudnionych w oparciu o umowę o pracę ale również kierowców- zleceniobiorców, czyli współpracujących z firmami w oparciu o umowę zlecenie.
Jakie zmiany wprowadził nowy pakiet mobilności od 2 lutego 2022 roku?
Najważniejsze zmiany jakie w ramach pakietu mobilności dotknęły kierowców po 2 lutego 2022 roku to przede wszystkim:
Zmiana definicji służbowej kierowców. Spowodowało to, że po zmianach za podróż służbową uznawane może być tylko zadanie służbowe wykonywane w ramach krajowych przewozów drogowych. Tym samym, kierowca wykonujący przewozy międzynarodowe, w myśl nowych przepisów, nie jest w podróży służbowej.
Oprócz tego zmianie uległy również reguły rozliczania podatkowo – składkowego wynagrodzeń kierowców pracujących w transporcie międzynarodowym.
Jak rozliczać kierowców za przewozy międzynarodowe?
Zmiany przepisów przysporzyły sporo problemów kadrowym i właścicielom firm kiedy przyszło do sporządzania listy płac, w szczególności w odniesieniu do kierowców realizujących przewozy międzynarodowe. Obecnie w odniesieniu do tych właśnie pracowników , w zakresie rozliczeń zusowskich, należy stosować podstawy wymiaru składek ZUS określone w § 2 ust. 1 pkt 16 rozporządzenia składkowego. W myśl tego przepisu osoby zatrudnione za granicą u polskich pracodawców, których przychód jest wyższy niż prognozowane przeciętne wynagrodzenie w gospodarce narodowej na dany rok kalendarzowy wyłączona jest część wynagrodzenia w wysokości równowartości diety przysługującej z tytułu podróży służbowych poza granicami kraju, za każdy dzień pobytu. Wspomniana dieta została określona w przepisach w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju. Zastrzeżono jednak, że tak ustalony miesięczny przychód będący podstawą wymiaru składek nie może być niższy niż kwota przeciętnego wynagrodzenia, w którym wspomnieliśmy. Prawne uzasadnienie tych nowych doniesień można znaleźć w art. 21b ustawy o czasie pracy kierowców. Jednak problem polega na tym, że artykuł ten jest umieszczony w rozdziale 2 „Czas pracy kierowców zatrudnionych na podstawie stosunku pracy”. Natomiast próżno szukać podobnych przepisów w odniesieniu do kierowców nie będących pracownikami lub zleceniobiorców.
Mimo takiej wykładni prawa, ZUS niezmiennie obstaje na stanowisku, że składki zusowskie kierowców – zleceniobiorców realizujących przejazdy międzynarodowe należy rozliczać na tych samych zasadach co kierowców- pracowników. Szczególnie wyraźne jest to w interpretacji indywidualnej wydanej przez ZUS 26 sierpnia 2022 r. (sygn. WPI/200000/43/941/2022).
W uzasadnieniu tym możemy przeczytać : „(…) Od 2 lutego 2022 r. weszły w życie przepisy ustawy z dnia 26 stycznia 2022 r. o zmianie ustawy o transporcie drogowym, ustawy o czasie pracy kierowców oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2022 r. poz. 209) zmieniające m.in. zakres dotyczący zasad ustalania podstawy wymiaru składek dla kierowców wykonujących zadania służbowe w zakresie przewozów międzynarodowych w związku z wdrożeniem dyrektyw w przepisach unijnych – Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/1057 z dnia 15 lipca 2020 r. ustanawiającej przepisy szczególne w odniesieniu do dyrektywy 96/71WE i dyrektywy 2014/67UE dotyczące delegowania kierowców w sektorze transportu drogowego oraz zmieniającą dyrektywę 2006/22WE w odniesieniu do wymogów w zakresie egzekwowania przepisów oraz rozporządzenie (UE) nr 1024/2021 (Dz. Urz. UE L 249 z 31.07.2020, srt.49).
Zgodnie z art. 21b ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy kierowców (Dz. U. z 2019 r., poz. 1412 ze zm.) obowiązującym od 2 lutego 2022 r., kierowca wykonujący zadania służbowe w ramach międzynarodowych przewozów drogowych nie będzie w podróży służbowej w rozumieniu art. 775 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks Pracy (…). Stosownie do art. 21b ust. 2 cytowanej ustawy w zakresie ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe stosuje się przepisy wydane na podstawie art. 21 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych dotyczące pracowników zatrudnionych za granicą u polskich pracodawców.
Zatem, od tej daty do kierowców wykonujących zadania służbowe w ramach międzynarodowych przewozów drogowych nie będzie miał zastosowania § 2 ust. 1 pkt 15 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Od 2 lutego 2022 r. wobec kierowców wykonujących zadania służbowe w ramach międzynarodowych przewozów drogowych, należy zastosować § 2 ust. 1 pkt 16 ww. rozporządzenia. Przepis ten ma zastosowanie wyłącznie jeśli przychód pracownika za dany miesiąc jest wyższy niż przeciętne wynagrodzenie. Ustalając czy § 2 ust. 1 pkt 16 rozporządzenia będzie mieć zastosowanie do ustalania podstawy wymiaru składek należy brać pod uwagę łączny przychód uzyskany przez pracownika w danym miesiącu, a więc zarówno za pracę wykonywaną na terenie Polski jak i za granicą.
Analogiczne zasady stosowane wobec pracowników należy przyjąć do kierowców w transporcie międzynarodowym zatrudnionych jako zleceniobiorcy (wykonujących pracę na podstawie umowy zlecenia/umowy o świadczenie usług). Do zleceniobiorców stosuje się odpowiednio przepisy rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe i do nich ma zastosowanie również § 2 ust. 1 pkt 16 powołanego rozporządzenia. W związku z tym, z podstawy wymiaru składek kierowców zleceniobiorców, których przychód jest wyższy niż przeciętne wynagrodzenie, wyłączona powinna być część wynagrodzenia w wysokości diet przysługujących z tytułu wykonywania pracy za granicą, do wysokości nie wyższej niż stawki diet określonych w rozporządzeniu w sprawie należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej, a tak ustalony przychód powinien być porównany do kwoty przeciętnego wynagrodzenia za pracę w gospodarce narodowej.
W związku z powyższym, Zakład nie podziela stanowiska Przedsiębiorcy, iż powołane wyłączenie nie może mieć zastosowania do kierowców-zleceniobiorców wskazując na ustawę o czasie pracy kierowców oraz indywidualną interpretacje Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z dnia 10 marca 2022 r., które nie maja znaczenia ww. sytuacji. Należy wskazać, iż rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (t.j. Dz. U. z 2017 r. poz. 1949 ze zm.) jest aktem niższego rzędu w stosunku do ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 1009 ze zm.), które ją doprecyzowuje w zakresie ustalenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i na podstawie delegacji ustawowej zawartej w tej ustawie zostało wydane. Powołana w stanowisku przez przedsiębiorcę ustawa o czasie pracy kierowców oraz indywidualna interpretacja podatkowa jak wskazano uprzednio nie ma znaczenia, jeśli chodzi o ustalenie podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne kierowców.”.
Stanowisko to potwierdza również Ministerstwo Infrastruktury. Ich zdaniem dla kierowców zatrudnionych w oparciu o umowę zlecenia, wykonujących transport w ramach międzynarodowych przewozów drogowych, zasady obliczania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne zakładają, że kierowca taki wykonuje zadanie służbowe, które są właściwe i charakterystyczne dla stosunku pracy, a nie dla umowy cywilnoprawnej. Zgodnie z tym dla wszystkich czynności prawnych i urzędowo- skarbowych musi być on traktowany jak kierowca-pracownik, nie kierowca-zleceniobiorca mimo rodzaju podpisanej umowy. Dodatkowo do zleceniobiorców stosuje się przepisy rozporządzenia w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Co w rozumieniu Ministerstwa powoduje, że do kierowców-zleceniobiorców ma zastosowanie również § 2 ust. 1 pkt 16 tego rozporządzenia. Takie rozumowanie sprawia, że wobec zleceniobiorców stosowane są takie same zasady jak względem pracowników. To powoduje, że zleceniobiorcy stracą na takim rozumowaniu. Przychód zleceniobiorców pracujących w transporcie międzynarodowym z reguły jest wyższy niż przeciętne wynagrodzenie. To z kolei sprawia, że z podstawy wymiaru składek wyłączona zostaje część wynagrodzenia w wysokości diet przysługujących z tytułu wykonywania pracy za granicą. Zgodnie z tymi przepisami diety kierowców zrównano z tymi przysługującymi pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej. Jednocześnie tak ustalony przychód będzie porównywany do kwoty przeciętnego wynagrodzenia.
Dodatkowo przy wykonywaniu obliczeń kwoty należnych składek zusowskich pracodawcy powinni uwzględnić także zapisy regulujące należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej gdyż właśnie do nich odnosi się omawiane przez ZUS rozporządzenie. Zgodnie z tymi przepisami dieta przysługuje w wysokości obowiązującej dla docelowego państwa podróży zagranicznej a także, że w przypadku podróży zagranicznej odbywanej do dwóch lub więcej państw pracodawca może ustalić więcej niż jedno państwo docelowe Dodatkowo trzeba mieć na względzie, że zleceniobiorców nie obejmuje ustawowe zwolnienie z opodatkowania o którym mowa w art. 21 ust. 1 ustawy PIT. W przypadku pracowników 30% diety określonej w przepisach o podróżach służbowych, za każdy dzień pobytu za granicą, jest wolna od podatku dochodowego.
Podsumowując, zarówno ZUS jak i Ministerstwo Infrastruktury, obstaje przy stanowisku iż wyznaczanie podstawy wymiaru składek dla zleceniobiorców pracujących w transporcie międzynarodowym musi odbywać się na tych samych zasadach co w odniesieniu do kierowców międzynarodowych zatrudnionych na podstawie umowy o pracę.
